„O wojnę powszechną za Wolność Ludów!
Prosimy cię Panie”.
Adam Mickiewicz
W krótkim artykule chciałbym zwrócić uwagę na kilka aspektów historycznych związanych z naszym Świętem Narodowym. Pomijam zupełnie sprawy militarne. Są on tak obszerne, że wykraczają zupełnie poza ramy niewielkiej wypowiedzi.
Słowa Adama Mickiewicza oddają intencję części europejskiej elity intelektualnej drugiej połowy XIX wieku. Widziała ona w gwałtownym wstrząsie politycznym, swoistej militarnej katastrofie, ratunek dla dążeń sił rewolucyjnych zmierzających do całkowitego przeobrażenia naszego kontynentu. Zmiany miały dotyczyć realiów społecznych, ale przede wszystkim przynieść wolność ludom. Narodową, polityczną, społeczną. Polakom miały przynieść niepodległość.
O wojnę powszechną prosili wizjonerzy, poeci, politycy. Na pewno nie chciało jej społeczeństwa Europy. „Prosty lud” zamieszkujący ziemie polskie znajdujące się we władaniu Rosji, Niemiec i Austro-Wegier wojny się obawiał i jej nie wyglądał.
Ale Europa powoli dojrzewała do globalnego konfliktu. Na przełomie XIX i XX wieku zawiązano dwa sojusze polityczno-militarne. Pierwszy z nich trójprzymierze łączył Niemcy, Austro-Węgry i Włochy. Drogi natomiast, zwany trójporozumieniem lub Ententą, składał się z Wielkiej Brytanii, Francji i Rosji. Już w 1907 r. obydwa bloki militarne były gotowe do walki. Jednak lata mijały, a do wojny nie dochodziło. Kryzysy marokańskie, aneksja Bośni i Hercegowiny przez Wiedeń, wreszcie wojny na Bałkanach nie doprowadziły do otwartego konfliktu na skale europejską. Stary kontynent zdawał się powoli usypiać, a społeczeństwa doby „bell epok” w wojnę po prostu nie wierzyły. Poza tym kto mógł przypuszczać, że los gotuje światu taką hekatombę?
